Karol V "Złocisty" Habsburg (urodzony w Gand 24 lutego 1500 roku, zmarł w klasztorze w San Jeronimo de Yuste, w Hiszpanii 21 września 1558 roku) herb
Syn Filipa I Habsburg "Pięknego" króla Kastylii, Leonu i Joanny I "Obłąkanej" Trastámara (Capet-Bourgogne-d'Aragona) królowej Kastylii, Leonu, córki Ferdynanda III Trastámara (Capet-Bourgogne-d'Aragona) króla Aragonii i Izabeli I Trastámara (Capet-Bourgogne-d'Aragona) królowej Kastylii i Leonu.
Książę de Gérone od od 14 marca 1516 roku do 16 stycznia 1556 roku. Książę Asturies, de Viane, de Montblanc, hrabia de Cervera, pan de Balaguer od 1504 roku do 13 marca 1516 roku. Książę Burgundii jako Karol II od 25 września 1506 roku do 16 stycznia 1556 roku, książę Brabantu, książę Limburga, książę Lotaryngii jako Karol II od 25 września 1506 roku do 25 październka 1555 roku, książę Luksemburga jako Karol III, margrabia Namur jako Karol II od 25 września 1506 roku do 25 październka 1555 roku, hrabia Palatynatu Burgundzkiego jako Karol II od 25 września 1506 roku do 5 lutego 1556 roku, hrabia Artois jako Karol II od 25 września 1506 roku do 25 październka 1555 roku, hrabia Charotois jako Karol II od 25 września 1506 roku do 21 września 1558 roku, hrabia Flandrii, Hainault, Holland, Zeeland jako Karol III od 25 września 1506 roku do 25 października 1555 roku, hrabia Guelders jako Karol III, hrabia Zutphen jako Karol II od 12 września 1543 roku do 25 października 1555 roku, hrabia Utrechtu jako Karol V od 25 września 1506 roku do 16 stycznia 1556 roku, tytularny król Jerozolimy jako Karol V od 23 stycznia 1516 roku do 25 lipca 1554 roku, król Kastylii, Leónu, Galisji, Murcji, Jaen, Toledo, Sewilii i Kordowy, król Aragonii, Walencji, Sardynii i Majorki, hrabia Barcelony, Rossiglione, Cerdagna, Osona, Besalů i Pallars, król południowej Nawarry, Katalonii, król Sycylii jako Karol I od 14 marca 1516 roku do 16 stycznia 1556 roku (wspólnie z Joanną "Szaloną" do 12 kwietnia 1555 roku), król Neapolu jako Karol IV od 4 marca 1516 roku do 25 lipca 1554 roku (wspólnie z Joanna III "Szalona"), król Rzymski jako Karol V od 23 października 1519 roku do 24 lutego 1530 roku, cesarz Rzymski Narodu Niemieckiego jako Karol V od 24 lutego 1530 roku do 24 luty 1558 roku, król Hiszpanii i Sardynii jako Karol I od 13 marca 1516 roku do 25 października 1555 roku, arcyksiążę Austrii, Styrii, Karyntii i Krainy jako Karol I od 12 stycznia 1519 roku do 1521 roku, król Włoch od 22 lutego 1529 roku do 25 października 1555 roku, książę Mediolanu jako Karol I od 1 września 1535 roku do 1540 roku, książę Niderlandów jako Karol I od 12 stycznia 1519 roku do 25 października 1555 roku. Wielki mistrz Zakonu Calatrava, wielki mistrz Zakonu Złotego Runa, wielki mistrz zakonu Alcantara i wielki mistrz zakonu Santiago jako Karol I od 13 marca 1516 roku do 25 października 1555 roku.
Tytulara: Używana w Niemczech:
Karol, z Bożej łaski uświęcony i wybrany cesarz rzymski, po wieki August, król Niemiec, Włoch, Kastylii, Leonu, Aragonii, Sycylii, Neapolu, Jerozolimy, Nawarry, Grenady, Toledo, Walencji, Galicji, Majorki, Sewilli, Sardynii, Kordoby, Korsyki, Murcji, Jaén, Algabres, Algeciras, Gibraltaru, Wysp Kanaryjskich, Indii Zachodnich i Wschodnich oraz innych wysp i lądu stałego Morza Oceanicznego etc. etc. arcyksiążę Austrii, książę Burgundii, Lotaryngii, Brabancji, Styrii, Karyntii, Luksemburga, Limburga, Geldrii, Kalabrii, Mediolanu, Aten, Neopatrii, Wirtembergii etc. hrabia Habsburga, Flandrii, Tyrolu, Gorycji, Artois, Palatynatu Burgundii, Hainaut, Holandii, Zelandii, Ferreti, Kyburga, Namur, Rousillon, Cerdagne, Zutphen etc. landgraf Alzacji, margrabia Świętego Cesarstwa Rzymskiego, Burgau, Oristano i Goceano etc. książę Szwabii, Katalonii i Asturii, pan Fryzji, Marchii Wendyjskiej, Port Naon, Biskajów, Moliny, Salin, Trypolisu i Mechelen etc. etc. etc.
Używana w Hiszpanii, gdzie Karol formalnie współrządził z Joanną Szaloną:
Karol, z Bożej łaski uświęcony i wybrany cesarz rzymski, po wieki August, król Niemiec, Joanna, jego matka oraz syn jej Karol, z łaski Bożej królowie Kastylii, Leonu, Aragonii, Sycylii, Neapolu, Jerozolimy, Nawarry, Grenady, Toledo, Walencji, Galicji, Majorki, Sewilli, Sardynii, Kordoby, Korsyki, Murcji, Jaén, Algabres, Algeciras, Gibraltaru, Wysp Kanaryjskich, Indii Zachodnich i Wschodnich oraz innych wysp i lądu stałego Morza Oceanicznego etc. etc. hrabiowie Barcelony, władcy Biskajów i Moliny, książęta Aten i Neopatrii, hrabiowie Rousillon i Cerdagne, margrabiowie Oristano i Goceano, arcyksiążęta Austrii, książęta Burgundii i Brabancji, hrabiowie Flandrii i Tyrolu, etc. etc. etc.
W 1525 roku (per procura), w Sewilli (pro futuro) 10 marca 1526 roku poślubił Izabelę Aviz (Capet-Bourgogne-Alfonsina-Aviz) (urodzona w Lizbonie 24 października 1503 roku, zmarła w Toledo, w Hiszpanii 1 maja 1539 roku), córkę Manuela I Aviz (Capet-Bourgogne-Alfonsina-Aviz) króla Portugalii i Marii Trastámara (Capet-Bourgogne-d'Aragona), córki Ferdynanda II Trastámara (Capet-Bourgogne-d'Aragona) króla Aragonii i Izabeli I Trastámara (Capet-Bourgogne-d'Aragona) królowej Kastylii i Leonu.
Będąc dziedzicem trzech dynastii (habsburskiej, burgundzkiej i kastylijsko-aragońskiej), dążył do odrodzenia monarchii uniwersalnej, a jego planom oparła się Francja. W 1520 roku przekazał rządy w Hiszpanii regentowi, Hadrianowi z Utrechtu (późniejszy papież Hadrian VI), który po wybuchu rewolty dobrał sobie jeszcze dwóch współregentów - konetabla i admirała.
Karol urodził się w Gandawie w Niderlandach, w których mieszkał do 1517 roku. Wychowywał się w Mechelen pod opieką swojej ciotki, Małgorzaty. Znał język francuski i język flamandzki, później nauczył się także języka hiszpańskiego (na prośbę Kortezów kastylijskich). Znał też język niemiecki i język włoski.
Trudno jest orzec, jaka była narodowość Karola. Jego ojciec był Habsburgiem i Niemcem, ale sam Karol za Niemca się nie uważał. Słynne jest jego powiedzenie: Mówię po hiszpańsku do Boga, po włosku do kobiet, po francusku do mężczyzn, a po niemiecku do mojego konia. Jego pierwszym językiem był francuski, ale on sam spędził niemalże całe życie walcząc z Francją. Jego matka była Hiszpanką i Hiszpania tworzyła jądro jego królestwa, mimo to nie był on też Hiszpanem, choć prawdopodobnie w Hiszpanii czuł się najbardziej w domu ze wszystkich krajów swojego wielojęzycznego imperium.
Został ochrzczony 8 kwietnia 1500 roku. W młodości często odwiedzał Paryż. Powiedział nawet, że Paryż nie jest miastem, ale całym światem. Jego wychowaniem zajmował się biskup Adrian Florisz Dedel. Później opiekunami Karola byli Wilhelm de Croy, Jean Sauvage i Mercurino Gattinara. Regencja ciotki zakończyła się w 1515 roku i Karol objął wówczas bezpośrednie rządy w Niderlandach. W 1549 roku wydał sankcję pragmatyczną, która zapewniała dziedziczenie jego niderlandzkich posiadłości przez jego potomków.
Za jego rządów dokonało się również ostateczne zjednoczenie Niderlandów. W latach 1523-1536 ostatecznie Karol podporządkował sobie Fryzję. W 1528 roku dobiegł końca kilkuletni proces sekularyzacji biskupiego księstwa Utrechtu, które zostało następnie przyłączone do reszty ziem habsburskich. Jedyną niezależną enklawą pozostało biskupie księstwo Leodium, ale po złamaniu profrancuskiej frakcji w mieście na początku lat 40. znalazło się ono pod faktyczną władzą Karola.
Niderlandy zajmowały ważne miejsce w polityce Karola. Oprócz względów sentymentalnych (tu się wychowywał) przyczyniały się do tego względy gospodarcze. Niderlandy były ważnym i doskonale prosperującym centrum przemysłu i handlu, z którego monarchia Karola czerpała obfite dochody.
W 1506 roku zmarł ojciec Karola i młody książę został formalnie królem Kastylii i Leónu (jako Karol I). Faktyczne rządy objął w 1516 roku, formalnie jako współwładca matki, Joanny, faktycznie jednak usuwając w cień szaloną matkę. W tym samym roku zmarł jego dziadek, Ferdynand Aragoński. Karol objął więc tron Aragonii (jako Karol I), ponownie jednocząc Hiszpanię. Tym razem już na stałe.
Do swojego królestwa Karol przybył po raz pierwszy na jesieni 1517 roku. Na jego spotkanie wyruszył regent, kardynał Franciszek Jiménez de Cisneros, jednak zmarł podczas podróży. Nie obyło się bez podejrzeń o otrucie. Negocjacje Karola z kastylijskimi Kortezami były trudne. Ostatecznie Karol obiecał nauczyć się kastylijskiego i nie obsadzać urzędów cudzoziemcami. W 1518 roku Stany Kastylii złożyły mu hołd w Valladolid. Rok później został ukoronowany przed Kortezami aragońskimi w Saragossie. Hołd złożyły mu też Kortezy Katalonii.
Panowanie Karola oznaczało zmianę stylu sprawowania władzy w Hiszpanii. Dotychczasowi królowie przebywali na stałe w swoich królestwach, utrzymując bezpośredni kontakt z poddanymi. Karol większość czasu przebywał za granicą, nawet po śmierci swojej matki w 1555 roku nie przejawiał większego zainteresowania polityką hiszpańską. Monarchia Habsburgów oderwała się od swoich poddanych. Habsburg wprowadził jednocześnie na hiszpański dwór burgundzki ceremoniał, co jeszcze bardziej odcięło monarchę od poddanych. Skończyło się osobiste rozpatrywanie spraw przez monarchów, które było częścią hiszpańskiej kultury rządzenia.
Hiszpania zajmowała drugoplanową pozycję w planach Karola. Służyła mu głównie jako zaplecze finansowe. Przychody z podatków, które miały finansować imperialną politykę Karola, interesowały go najbardziej ze wszystkich spraw hiszpańskich. Stosunek do swojego królestwa Karol okazał już podczas pierwszego pobytu w 1517 roku. Zwyczajową trasę podróży nowych monarchów skrócił nie przybywając np. do Walencji. Kortezy kastylijskie zostały zwołane do Santiago de Compostela, z dala od centrum kraju, ale blisko portu La Coruna, skąd Karol chciał jak najszybciej odpłynąć do Niderlandów.
Usisk fiskalny doprowadził 16 kwietnia 1520 roku do rozruchów w Toledo. Królewski urzędnicy zostali wygnani. Do Toledo przyłączyły się inne miasta i powołały własne Kortezy. Ich siły ruszyły następnie na Tordesillas, gdzie uwolniły królową Joannę i ogłosiły ją swoim jedynym suwerenem. Karol tymczasem uzyskał poparcie hiszpańskiej szlachty, obawiającej się radykalnego charakteru rebelii. W grudniu 1520 roku armia królewska zdobyła Tordesillas i uwięziła Joannę. Rok 1521 roku przyniósł zwycięstwa rojalistów pod Torrelobaton i Villalar. 25 października oblężone zostało Toledo, ostatnia reduta buntowników. Miasto bronione przez Marię Pacheco (wdowę po Juanie de Padilla, jednym z wodzów powstania, poległym pod Villalar) upadło 3 lutego 1522 roku. Rebelia została stłumiona.
Wraz ze stłumieniem powstania Kastylia została włączona w tryby habsburskiego imperium. Dominującą pozycję uzyskała szlachta, a mieszkańcy Kastylii ponosili ciężary imperialnej polityki swojego władcy.
Karol przebywał w Hiszpanii łącznie 17 lat, czyli najdłużej ze wszystkich ziem swojego państwa. Najdłuższy pobyt Karola w Hiszpanii trwał 7 lat. Od 1543 roku trwały w Hiszpanii rządy regencyjne księcia Asturii, Filipa. W 1526 roku Karol powołał Radę Stanu. Ustanowił w 1524 roku również 12-osobową Radę Królewską w Kastylii oraz Radę Indii dla kolonii. W 1523 roku powstała rada ds. finansowych, a w 1543 roku utworzono archiwum państwowe w twierdzy Simancas.
Z biegiem czasu dwór Karola, początkowo zdominowany przez Burgundczyków, stawał się coraz bardziej hiszpański. Również Karol bardzo często ogłaszał, że czuje się Hiszpanem. U jego boku coraz częściej zaczęli pojawiać się hiszpańscy doradcy, wypierając Burgundczyków. Dwoma najważniejszymi doradcami Karola byli Burgundczyk Granvelle i Hiszpan Cobos.
Panowanie Karola I to również okres największego rozwoju hiszpańskiego imperium kolonialnego. W latach 1519-1521 Hernán Cortés podbił państwo Azteków w Ameryce Środkowej tworząc podwaliny wicekrólestwa Nowej Hiszpanii. W latach 1531-1533 inni konkwistador, Francisco Pizarro, podbił królestwo Inków w Andach tworząc wicekrólestwo Peru. W efekcie innych, mniejszych wypraw i podbojów hiszpańskie imperium kolonialne objęło swym zasięgiem tereny od Kalifornii na północy do Chile i Argentyny na południu i po puszczę amazońską na wschodzie. Łupem hiszpańskich zdobywców padły również Filipiny.
Po śmierci swojego dziadka, cesarza Maksymiliana, w 1519 roku Karol odziedziczył jego ziemie w Austrii i stał się naturalnym kandydatem na tron Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego. Jego konkurentami byli król Francji Franciszek I Walezjusz, król Anglii Henryk VIII Tudor i elektor saski Fryderyk Mądry. Franciszek starał się zjednać elektorów (którymi byli Fryderyk Mądry, margrabia brandenburski Joachim I Nestor, król Czech Ludwik II Jagiellończyk, palatyn reński Ludwik V Wittelsbach, arcybiskup Trewiru Richard Greiffenklau zu Vollraths, arcybiskup Moguncji Albrecht Hohenzollern i arcybiskup Kolonii Hermann von Wied) hojnymi darami, ale ostatecznie sympatię elektorów udało się uzyskać Karolowi, dzięki wsparciu bankierskiej rodziny Fuggerów. 28 czerwca 1519 roku we Frankfurcie nad Menem siedmiu elektorów uznało Karola Habsburga cesarzem rzymskim. 22 października 1520 roku koronował się w Akwizgranie na króla Niemiec. Jego koronacja cesarska odbyła się dopiero 24 lutego 1530 roku w Bolonii. Była to ostatnia koronacja cesarska podczas której koronował papież.
Jako gorliwy katolik Karol zmagał się z początkiem reformacji w Niemczech i podjął starania by zapobiec postępowi reformacji wśród książąt niemieckich. Starania te jednak na dłuższą metę zakończyły się fiaskiem. W 1521 roku Karol spotkał się z Marcinem Lutrem na Sejmie Rzeszy w Wormacji (niem. Worms), przyrzekając mu nietykalność, o ile przybędzie (list żelazny). Jednakże w tym samym roku napiętnował działania Lutra jako bezprawne, lecz był zbyt zajęty innymi sprawami swojego rozległego imperium i nie mógł wyegzekwować swoich dekretów w Niemczech. W latach 1524-1526 wybuchło w Niemczech krwawe powstanie chłopów. W tym samym czasie ci władcy księstw niemieckich, którzy przeszli na protestantyzm, zawiązali między sobą Ligę w mieście Schmalkalden. W tej trudnej sytuacji Karol, zajęty problemami gdzie indziej, delegował swoją władzę w Niemczech w ręce brata Ferdynanda.
Na sejmie w Augsburgu w 1530 roku próbował jeszcze doprowadzić do porozumienia między Kościołem a Lutrem, ale bez rezultatu. Jedynym efektem sejmu było powstanie 4 kwietnia 1531 roku sojuszu protestanckich książąt znanego jako Związek szmalkaldzki. W kolejnych latach Karolowi udało się odnieść pewne sukcesy w walce z reformacją. Arcybiskup koloński von Wied chciał zsekularyzować dobra biskupie w swoim państwie, ale Karol udaremnił te plany i von Wied stracił arcybiskupstwo. W 1543 roku zmusił księcia Kliwii i Geldrii Wilhelma Bogatego do zaprzestania działań na rzecz rozwoju reformacji.
W 1545 roku rozpoczął się Sobór trydencki, częściowo dzięki staraniom Karola. Dzięki reformie kościoła, rozpoczętej przez sobór, Karol zdołał poprawić swoją pozycję w Niemczech. W czerwcu 1546 roku Karol zwołał sejm do Ratyzbony. Tam, za obietnicę elektorstwa i patronatu nad dwoma arcybiskupstwami (Magdeburga i Halberstadtu) Karol przeciągnął na swoją stronę księcia Maurycego Saskiego. W lipcu cesarz zaatakował Związek Szmalkaldzki rozpoczynając wojnę szmalkaldzką. Wojska związku wycofały się z południa Niemiec. Decydujące zmagania rozegrały się w Saksonii. Książę Maurycy najechał ziemie swojego krewniaka, elektora Jana Fryderyka. Elektor zebrał jednak wojska i wyparł konkurenta, sam zagrażając Lipskowi. Wtedy nadciągnęły armie cesarskie. 24 kwietnia 1547 roku pod Mühlberg wojska Karola zadały Janowi Fryderykowi całkowitą klęskę. Tytuł elektorski przeszedł na Maurycego.
Zwycięstwo nad Związkiem nie przyniosło żadnych efektów. Próba pogodzenia protestantyzmu i katolicyzmu podjęta na sejmie w Augsburgu w 1548 roku do niczego nie doprowadziła. Książęta protestanccy ponownie się zbuntowali. Poparł ich elektor Maurycy i król Francji Henryk II Walezjusz. W 1552 roku Maurycy ruszył przeciwko Karolowi, który pozbawiony większych sił wycofał się do Innsbrucka. Maurycy wkroczył następnie do Tyrolu, skąd Karolowi ledwo udało się uciec. Arcyksiążę Ferdynand na sejmie w Pasawie musiał zgodzić się na gwarancję wolności wyznawania religii protestanckiej. Wynikiem tych starań było podpisanie Pokoju w Augsburgu w 1555 roku, który wprowadził zasadę Cuius regio, eius religio (czyja władza, tego religia), tym samym akceptując istnienie księstw protestanckich. Było to ostateczne potwierdzenie, że starania Karola w celu wykorzenienia protestantyzmu w Niemczech zakończyły się fiaskiem.
Jedynym państwem europejskim które miało potęgę porównywalną do potęgi imperium Karola była Francja. Król Franciszek I Walezjusz szedł w ślady swoich poprzedników i dążył do utrwalenia wpływów Francji na Półwyspie Apenińskim. Karol, jako spadkobierca królów aragońskich, starał się temu przeciwdziałać. Próby poddania Włoch wpływom francuskim rozpoczęły się od wyprawy Karola VIII na Neapol w 1494 roku. Kiedy Karol obejmował trony Kastylii i Aragoński we Włoszech dobiegała właśnie końca trwająca od 1508 roku wojna Ligi z Cambrai. Przez kolejne lata w Italii panował pokój, nie licząc drugorzędnego konfliktu o księstwo Urbino w 1517 roku.
Sytuacja skomplikowała się w 1519 roku, kiedy po śmierci cesarza Maksymiliana I jego następcą został właśnie Karol, jednocząc hiszpańskie posiadłości z niemieckimi ziemiami Habsburgów. Król Francji również kandydował na cesarza, popierany przez papieża Leona X. W rozgrywki wmieszała się również Anglia, gdyż Henryk VIII Tudor dążył do odgrywania większej roli w polityce europejskiej. Pod koniec 1520 roku Francja rozpoczęła przygotowania do wojny z Karolem.
Wojna rozpoczęła się w 1521 roku, kiedy z pomocą francuską król Nawarry Henryk d'Albret zaatakował hiszpańską Nawarrę a pan Sedanu Robert de la Marck uderzył na Luksemburg. Po stronie antycesarskiej wystąpił również książę Geldrii, Karol d'Egmont. W odpowiedzi cesarski dowódca Henryk III von Nassau-Breda zaatakował północno-wschodnią Francję, bezskutecznie oblegając Mézieres (obecnie część Charleville-Mézieres), ale nieco później zdobywając Tournai. Henryk d'Albret został wyparty z Nawarry hiszpańskiej, a we Włoszech Francuzi utracili Mediolan, który otrzymał Franciszek II Sforza. Pogorszyła się również międzynarodowa sytuacja Franciszka I. Po stronie Karol opowiedział się Henryk VIII i papież. 27 kwietnia 1522 roku armia francusko-szwajcarska poniosła klęskę pod Bicocca niedaleko Mediolanu. Francuzi musieli wycofać się za Alpy.
Rok 1523 roku przyniósł kolejną wyprawę Francuzów do Italii, ale był to jedyny sukces Franciszka. W tym samym roku sojusz z Francją porzuciła Wenecja, a najbardziej wpływowy dowódca Franciszka, książę Karol III de Burbon-Montpensier, przeszedł na stronę cesarską. Jesienią 1523 roku wojska francuskie pod dowództwem Guillaume'a Gouffiera de Bonnivet raz jeszcze zaatakowały księstwo Mediolanu; udało im się opanować niektóre twierdze w zachodniej części księstwa, lecz Bonnivet, przeceniając siły wojsk cesarskich, nie zdecydował się na stoczenie z nimi bitwy lub atak na Mediolan, tym samym dając przeciwnikowi czas na sprowadzenie posiłków. W tym samym czasie Hiszpanie przekroczyli Pireneje i zaatakowali Bayonne, jednak zostali odparci. W roku 1524 roku Karol V towarzyszył wojskom, które odbiły z rąk Francuzów Fuenterabię. We Włoszech inna armia cesarska pokonała Francuzów nad rzeką Sesią (zginął tam słynny rycerz Pierre Terrail de Bayard). Francuzi zostali powtórnie wyparci za Alpy, a książę Burbon najechał Prowansję i obległ Marsylię; nie udało mu się jednak jej zdobyć i ostatecznie wycofał się z powrotem do Włoch.
To niepowodzenie wojsk cesarskich na południu Francji wykorzystał Franciszek, który pod koniec 1524 roku po raz trzeci podjął próbę zdobycia Mediolanu. Król Francji osobiście dowodził armią, która wkroczyła do Księstwa Mediolanu, zajęła sam Mediolan, po czym obległa wojska cesarskie w Pawii. Oblężenie przeciągnęło się do początków 1525 roku. Francuzom nie udało się zdobyć Pawii, a 14 lutego 1525 roku starcie pod Pawią z idącymi na odsiecz miastu wojskami cesarskimi zakończyło się katastrofalną klęską francuskiego rycerstwa; w toku walk sam Franciszek I dostał się do niewoli. Uzyskał on wolność w 1526 roku za cenę zrzeczenia się w traktacie madryckim posiadłości włoskich, Burgundii, Tournai i praw do zwierzchnictwa nad Artois i Flandrią. Franciszek także zobowiązywał się zwrócić Karolowi de Burbonowi jego skonfiskowane posiadłości oraz nie popierać Henryka d'Albret, Roberta de la Marck i księcia Geldrii Karola przeciwko Karolowi V.
Franciszek nie miał jednak zamiaru respektować postanowień traktatu. Wykorzystał fakt, że zwycięstwo pod Pawią znacznie wzmocniło pozycję Karola, co wywołało niepokój jego dotychczasowych sojuszników. W 1526 roku powstała Liga Święta w Cognac z królem Francji, dożą Wenecji, papieżem Klemensem VII oraz władcami Mediolanu i Florencji. Karol działał jednak błyskawicznie. Jeszcze w 1526 roku zajął Lombardię z Mediolanem. Wojska Ligi poniosły klęskę pod Borgoforte. W 1527 roku armie cesarskie zdobyły i splądrowały Rzym (tzw. Sacco di Roma). Wtedy dopiero ruszyli Francuzi. W 1528 roku odzyskali część księstwa mediolańskiego (bez samego miasta Mediolanu), przywracając na zdobytych terenach władzę Franciszka II Sforzy, po czym ruszyli na południe i, omijając Rzym, oblegli Neapol. Zdobyciu miasta przeszkodziła jednak zdrada skłóconego z Francuzami genueńskiego admirała Andrei Dorii, który przeszedł na stronę cesarską. Wojska francuskie w Królestwie Neapolu zostały odcięte od zaopatrzenia, a co gorsza wybuchła wśród nich zaraza; ostatecznie skapitulowały po śmierci swego dowódcy Odeta de Foix de Lautrec.
W 1529 roku Francuzi zostali pokonani przez wojska Karola V w Lombardii w bitwie pod Landriano. Obie strony konfliktu były już wówczas wyczerpane długotrwałą wojną i borykały się z trudnościami finansowymi, a cesarz Karol V musiał też uporać się z nowym zagrożeniem - na wschodzie Europy po bitwie pod Mohaczem w 1526 roku doszło do wojny między Habsburgami a imperium osmańskim o kontrolę nad Węgrami, a wojska Sulejmana Wspaniałego zagrażały już Wiedniowi. W 1529 roku wojnę między Franciszkiem I a Karolem V zakończył pokój w Cambrai. Jego warunki były łagodniejsze dla Francji w porównaniu z warunkami pokoju madryckiego - Franciszek I musiał zrzec się pretensji do Włoch, Flandrii, Artois i Tournai oraz porzucić wszystkich swoich sojuszników, ale zatrzymywał Burgundię. Nowy pokój anulował też punkty traktatu madryckiego dotyczące posiadłości Karola de Burbona-Montpensier, który zginął w 1527 roku dowodząc wojskami cesarskimi w Rzymie podczas Sacco di Roma, nie zostawiwszy następcy. Karol V przywrócił również wolność synom Franciszka I (w zamian za wysoki okup). Pokój przypieczętowało małżeństwo Franciszka I z siostrą Karola V, Eleonorą.
Wojna wybuchła ponownie w 1535 roku, po śmierci Franciszka II Sforzy. Jego księstwo zajął wówczas Karol V, co spotkało się z reakcją Franciszka. W 1536 roku zaatakował on stojące po stronie cesarskiej księstwo Sabaudii. W odpowiedzi Karol zaatakował Prowansję. Francuzi unikali bitwy stosując taktykę spalonej ziemi. Zmusiło to armię cesarską do wycofania się do Włoch. Klęską zakończyła się też próba ataku wojsk cesarskich z Niderlanów. Obie stron nie potrafiły zadać decydującego ciosu przeciwnikowi i w 1538 roku stanął kompromisowy rozejm w Nicei. Karol V zatrzymywał księstwo Mediolanu i dokonywał wraz z Franciszkiem faktycznego rozbioru Sabaudii. Większa część księstwa (z Turynem i Chambéry) pozostawała pod kontrolą Francji, kilka twierdz (m.in. Nicea, Vercelli, Asti i Cuneo) formalnie pozostało pod panowaniem księcia Sabaudii Karola III, ale faktycznie wszystkie oprócz Nicei były obsadzone przez garnizony Karola V.
Pokój nie przetrwał długo. Nieudana wyprawa Karola V na Algier w 1541 roku oraz wznowienie walk turecko-habsburskich o Węgry w tym samym roku zachęciły Franciszka I do wypowiedzenia wojny Karolowi V w roku 1542. Po stronie francuskiej opowiedziała się Turcja oraz Wilhelm Bogaty, protestancki książę Kleve, Jülich, Berg i Geldrii. Francuski atak na Niderlandy zakończył się spustoszeniem kraju i odwrotem najeźdźców. W 1543 roku flota francusko-turecka zdobyła Niceę, a Francuzi wkroczyli do Luksemburga i Hainaut. Jednocześnie Karol V pokonał Wilhelma Bogatego i odebrał mu Geldrię, a zaraz potem wyrzucił Francuzów z Hainaut. W 1544 roku Francuzi odnieśli ważne zwycięstwo pod Ceresole, ale nie zagrozili panowaniu Karola nad Mediolanem. W tym samym roku wojska cesarskie wyparły Francuzów z Luksemburga, a na północną Francję uderzyły wojska cesarsko-angielskie. Pomimo lokalnych sukcesów obie armie wycofały się. W 1544 roku Karol i Franciszek podpisali pokój w Crépy, przyznający Karolowi V panowanie nad Królestwem Neapolu i Księstwem Mediolanu. Franciszkowi I udało się natomiast utrzymać swoje zdobycze w Sabaudii z wojny z lat 1536-1538.
Wojnę z francusko-cesarską rozpoczął następca Franciszka I Walezjusz (zmarł w 1547 roku), Henryk II Walezjusz, który w 1552 roku sprzymierzył się z protestanckimi niemieckimi książętami. Francuzi odnieśli spore sukcesy w Lotaryngii. W trakcie wojny Karol abdykował w 1556 roku. Wojna zakończyła się pokojem w Cateau-Cambrésis w 1559 roku.
Kolejnym groźnym przeciwnikiem było Imperium Osmańskie, wtedy rządzone przez Sulejmana Wspaniałego, jednego z najwybitniejszych sułtanów. Turecki napór wodami Morza Śródziemnego stanowił poważne zagrożenie dla południowej Europy. Po klęsce Węgrów pod Mohaczem w 1526 roku brat Karola, arcyksiążę Ferdynand, został królem Czech i Węgier. Tym samym monarchia habsburska rozpoczęła swoje kilkusetletnie zmagania z Turkami. Początek nie nastrajał optymistycznie w 1529 roku. Turcy oblegali Wiedeń, jednak musieli od niego odstąpić. Karol próbował zyskać poparcie książąt niemieckich dla planów wojny z Turcją, ale nie udało mu się uzyskać wymiernych efektów. W 1535 roku Karol odniósł ważne zwycięstwo pod Tunisem. W wojnach tych król Francji kilkakrotnie wszedł w sojusz z Turkami przeciwko Karolowi. Wojny przeciwko Turkom były bardzo kosztowne dla imperium Karola, a korzyści z działań wojennych były mizerne.
W kwestii stosunków z Polską Karol V kontynuował linię polityczną swojego dziadka Maksymiliana. Podczas elekcji zabiegał wprawdzie o poparcie dla swojej kandydatury u króla Zygmunta I Starego (który był prawnym opiekunem elektora Ludwika Jagiellończyka), ale po wyborze podjął działania dziadka zmierzające do sojuszu Cesarstwa z państwem moskiewskim. Już w 1519 roku wysłał posła do Moskwy, który jednak został zatrzymany w Polsce, a potem odesłany z powrotem do Karola. Podczas wojny polsko-krzyżackiej w latach 1519-1521 z wielkim mistrzem zakonu krzyżackiego Albrechtem Hohenzollernem Karol opowiedział się w 1520 roku po stronie Zakonu. 15 lutego 1522 roku zlecił, po naleganiach Albrechta, pośrednictwo w rokowaniach między wielkim mistrzem a królem Zygmuntem swojemu bratu Ferdynandowi i Sejmowi Rzeszy.
Sprawę tę załatwił dość częsty gość na dworze Karola, Jan Dantyszek. Zygmunt natychmiast wysłał go w podróż do Hiszpanii. Dantyszek odwiedził najpierw Anglię, gdzie rozmawiał z Henrykiem VIII, zyskując jego poparcie w sprawie krzyżackiej. Na dworze hiszpańskim Dantyszek stawił się na początku 1523 roku. Udało mu się uzyskać cofnięcie udziału Sejmu Rzeszy w sądzie rozjemczym, ale nie załatwił tzw. sprawy gdańsko-elbląskiej (Gdańsk i Elbląg były wciąż pozywane przed sądy Rzeszy), ani sprawy sukcesji neapolitańskiej, którą zainteresowana była królowa Bona.
Karol próbował również przekonać Zygmunta do przystąpienia do krucjaty antytureckiej, ale bez rezultatu. Innym powodem polsko-cesarskich sporów był Mediolan. Kiedy Karol zajął księstwo w 1521 roku przekazał go Franciszkowi Sforzy, a nie księżnej Izabeli, matki polskiej królowej. Na tym tle doszło do pewnego zbliżenia się polsko-francuskiego. Księżna Izabela zmarła w 1524 roku i Zygmunt wysłał Dantyszka i kanclerza swojej żony, doktora Ludwika Aliphio, aby objęli spadek po zmarłej. Karol wziął jednak ów spadek w sekwestr i dopiero po zdobyciu Mediolanu przez Francuzów przekazał księstwo Bari Bonie, a obaj posłowie złożyli mu w imieniu królowej hołd lenny.
Kiedy traktatem krakowskim z 1525 roku Albrecht Hohenzollern złożył hołd Zygmuntowi i przeszedł na luteranizm, sekularyzując państwo zakonne w Prusach, Karol wyraził swoje potępienie dla tego traktatu. W 1526 roku rozrosły się posiadłości Habsburgów w Europie Środkowej, kiedy arcyksiążę Ferdynand objął trony Czech i Węgier. W 1535 roku ponownie ujrzała światło dzienne kwestia sukcesji mediolańskiej. Po bezpotomnej śmierci Franciszka Sforzy pretensje do spadku zgłosiła królowa Bona, ale Karol przyłączył księstwo do swojego władztwa. W 1540 roku tytuł księcia Mediolanu otrzymał jego najstarszy syn, Filip.
W kolejnych latach Karol mało zajmował się polityką wschodnią, przekazując jej prowadzenie (jak i większość spraw niemieckich) swojemu bratu Ferdynandowi.
Rządzenie tak rozległym, zdecentralizowanym imperium, w którym według przypisywanego władcy powiedzenia słońce nigdy nie zachodzi, było niezwykle wyczerpujące. W 1556 roku Karol abdykował i usunął się do klasztoru, gdzie prawdopodobnie przeszedł kryzys nerwowy. Abdykując rozdzielił swoje imperium na dwie części, oddając Hiszpanię, Niderlandy, Franche-Comté, Lombardię, Neapol, Sycylię, Sardynię i kolonie w Ameryce swojemu synowi Filipowi II, a tereny dzisiejszej Austrii, Śląsk, Czechy i zachodnie Węgry z cesarstwem Niemiec swojemu bratu Ferdynandowi I.
Po abdykacji Karol usunął się do klasztoru w Yuste w Estremadurze. Interesował się jednak wciąż sprawami politycznymi. Pod koniec życia cierpiał z powodu podagry (niektórzy historycy uważają, że decyzję Karola o abdykacji przyspieszył atak tej choroby w 1552 roku). Bardzo żałował, że nie będzie mógł uczestniczyć we własnym pogrzebie. Przeprowadził więc coś w rodzaju próby generalnej, podczas której leżał na katafalku zawinięty w całun, otoczony mnichami trzymającymi czarne świecie. Przeleżał tak całą mszę żałobną i modlił się razem z innymi za spokój swojej duszy.
Po tej ceremonii Karol zjadł obiad na świeżym powietrzu. Słońce świeciło mocno i cesarz dostał udaru słonecznego. Spowodowało to jego śmierć, która nastąpiła 21 września 1558 roku. U swojego boku miał "Wojnę peloponeską" Tukidydesa. W chwili śmierci dano mu do ręki krucyfiks, który podczas śmierci trzymała królowa Izabela, a później będzie trzymał Filip II. Karol ujął go w dłonie ze słowami Już czas. Kilka minut później upuścił go krzycząc: Ay Jesus!. Była 14:00.
Pochowano go pod ołtarzem kościoła klasztornego, połowę ciała wewnątrz, drugą zaś na zewnątrz ołtarza, w taki sposób, żeby ksiądz odprawiający mszę stał na piersi i głowie zmarłego. 26 lat później jego szczątki przeniesiono do Królewskiego Panteonu w krypcie kościoła św. Wawrzyńca w Eskurialu.
Ciekawostki:
Karol bał się myszy i pająków;
Miał obsesję na punkcie zegarów i kazał swoim służącym nakręcać je w jego obecności;
Jego ulubioną rozrywką w Yuste było łowienie ryb z okna swojego pokoju, który znajdował się na pierwszym piętrze;
Dostał list od Erazma z Rotterdamu w sprawie wychowania. Można przeczytać go w Pismach Moralnych Erazma z Rotterdamu "O wychowaniu księcia chrześcijańskiego". Opracowanie Marii Cytowskiej.
Żródła:
Karol V Habsburg "w Wikipedii"